Magdalena Roszmann
Katarzyna Wilczewska
Wydział Przedsiębiorczości i Towaroznawstwa
Akademia Morska w Gdyni
ul. Morska 83, 81-225 Gdynia
Internet jako nowoczesne medium komunikacji w społeczeństwie
1. Wstęp
Komunikacja za pośrednictwem Internetu staje się coraz bardziej powszechna. Przyczynia się do tego z całą pewnością ciągły wzrost popularności portali społecznościowych, udoskonalanie komunikatorów czy też wdrażanie stacjonarnych, realnych elementów do sieci. Coraz więcej usług można dokonać za pośrednictwem Internetu.
Internet stał się częścią naszego życia. Często nawet nie zdajemy sobie sprawy, że coś wykonujemy rytualnie. Włączamy komputer, uruchamiamy pocztę elektroniczną, odpisujemy na maila, logujemy się na swój profil na portalu społecznościowym – sprawdzamy, co się wydarzyło u naszych znajomych, odpowiadamy na wiadomości, które przyszły podczas naszej nieobecności na komunikator internetowy, sprawdzamy wiadomości oraz fakty, z Polski i ze świata w sieci, nadrabiamy zaległe odcinki naszego ulubionego serialu, przy użyciu telewizji internetowej. Dla niektórych te czynności to codzienna przyjemność, a dla innych niechciana konieczność.
Aby mówić o komunikacji w Internecie muszą istnieć cztery podstawowe ogniwa:
• nadawca, czyli komputer, urządzenie, z którego nadawana/ przesyłana jest informacja (to on rozpoczyna komunikację),
• odbiorca, czyli komputer, urządzenie, które odbiera/ odczytuje informacje przekazaną przez nadawcę,
• kod, czyli informacja, jaką wysyła nadawca do odbiorcy, może to być na przykład: dźwięk, obraz, wideo, tekst,
• kanał, przez który przepływa informacja. Jest to nośnik kodu (informacji). Każdy kanał ma swoją określoną przepustowość i pojemność. Różna jest szybkość transmisji informacji, a także stosunek kanału do szumu .
Rysunek 1 przedstawia uproszczony model komunikacji poprzez Internet.
Rys. 1. Kanały komunikacji poprzez Internet – kanał indywidualny
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Agnieszka Dejnaka, Internetowa komunikacja z klientem, http://www.e-marketing.pl/artyk/artyk57.php, dn. 28.10.2013.
Komunikacja internetowa posiada standardowe elementy przekazu, które są wzbogacone o interaktywność nowego medium oraz o nowe narzędzia wymiany informacji. Interaktywność i wirtualność Internetu kształtują poszczególne składowe przekazu sieciowego. Przekaz ten, powinien być łatwy do zapamiętania i dobrze przyswajalny dla odbiorcy. Środki przekazu są różnorodne i oddziałują zarówno tekstem, dźwiękiem jak i obrazem, natomiast sprzężenie zwrotne jest natychmiastowe, związane z nowoczesnymi rozwiązaniami technologicznymi.
Osoby (podmioty) biorące udział w procesie komunikacji, czyli nadawca i odbiorca są bliżej nieokreśleni w miejscu i czasie. Często pochodzą z różnych krajów, mają różną kulturę, różne światopoglądy, jak również mogą mieć różne środki komunikacji internetowej. Niezależnie od tego, na każdą wiadomość przez nich wysłaną, mogą działać różnego rodzaju zakłócenia. Dotyczą one najczęściej przeładowania informacji danymi lub zdjęciami, z których trudno potencjalnemu odbiorcy wyciągnąć sedno danych. Dodatkowo zakłóceniami w wirtualnym świecie mogą być:
• zerwanie połączenia,
• zapora,
• brak możliwości otworzenia przysyłanego pliku,
• brak oprogramowania,
• ograniczenia sprzętowe .
Internet globalizuje komunikację, pozwalając użytkownikom z całego świata na komunikację pomiędzy sobą. Współczesne środki komunikowania jak Internet czy telefonia komórkowa w dużym stopniu przyczyniły się do rozwoju tradycyjnych form komunikacji. Według najnowszych badań ludzie coraz rzadziej prowadzą bezpośrednie rozmowy, które zastępują właśnie rozmową poprzez komunikatory internetowe takie, jak na przykład Gadu-Gadu, Skype czy też Tlen. Już nie musimy czekać na tańsze połączenie aż do późnego wieczora, aby skontaktować się z kimś zza granicy albo martwić się o list wrzucony do skrzynki pocztowej. Dziś te wszystkie możliwości daje nam właśnie Internet. Jego atrakcyjność przejawia się przede wszystkim w aspekcie komunikacji i transmisji danych. List elektroniczny (e-mail) wysyłany jest natychmiastowo i natychmiastowo otrzymujemy odpowiedź, e kartka zawsze dotrze na wskazany adres mailowy i nigdy się nigdzie „nie zagubi”.
Internet rozwinął się obecnie do tej wielkości, że jest realnym oknem na świat, w którym odległość, liczona nawet w tysiącach kilometrów, nie ma jakiegokolwiek znaczenia. Internet jest, więc spełnieniem idei „globalnej wioski”. Termin ten został wprowadzony w 1962 przez Marshalla McLuhana w jego książce The Gutenberg Galaxy (Galaktyka Gutenberga) , opisujący trend, w którym masowe media elektroniczne obalają bariery czasowe i przestrzenne, umożliwiając ludziom komunikację na masową skalę. W tym sensie glob staje się wioską za sprawą elektronicznych mediów.
Popularność Internetu sprawia, że we współczesnym świecie nikt sobie nawet nie wyobraża, aby „ktoś wyłączył Internet”. Ma on znaczący wpływ na życie społeczne. Coraz częściej także nasze życie realne, zamieniamy na wirtualne, praktycznie bez żadnego zastanowienia, jaki to będzie miało wpływ na nas, jak również na otoczenie wokół. W dobie tak szybkiego przepływu informacji w wielu przypadkach tradycyjne formy komunikacji zastępujemy elektronicznymi.
Internet pozwala na tworzenie i budowanie nowych oraz wyróżniających się sposobów interakcji społecznych, które pozwalają na kształtowanie się grup i stosunków międzyludzkich. Przyczynia się to do umacniania społecznej łączności. Ponadto, dzięki możliwościom, jakie posiada Internet, a także jego ciągłej modernizacji i poszukiwaniu nowych technologii i rozwiązań, staje się on medium nie tylko masowego przekazu, ale także nowym narzędziem komunikacji interpersonalnej .
Dzięki możliwościom komunikacyjnym, Internet wkracza na nową płaszczyznę, płaszczyznę cyberświata, cyberprzestrzeni, która jest definiowana i tworzona przez wszystkich użytkowników .
Należy zatem twierdzić, że Internet odgrywa kluczową rolę w komunikacji interpersonalnej, wymianie i dzieleniu się informacją w wielu sferach biznesowych jak i życiu prywatnym. Celem pracy jest odpowiedzieć na pytanie, czy komunikacja przez Internet, jest w stanie zupełnie zastąpić tradycyjne formy komunikacji interpersonalnej.
2. Metodyka
Celem odpowiedzi na postawione pytanie przeprowadzono badanie, które według kryterium typu i szczegółowości marketingowych problemów decyzyjnych jest badaniem eksplanacyjnym (przyczynowo skutkowym), natomiast według charakteru pozyskiwanych informacji jest to badanie ilościowe. Zgodnie z kryterium rodzaju źródeł informacji, przeprowadzone badanie należy do badań pierwotnych .
2.2 Charakterystyka populacji badanej
Populację badaną stanowiły osoby w wieku od 18. do około 26-30. roku życia. Wśród badanych znalazły się dwie grupy osób: studenci trzeciego roku kierunku Zarządzanie specjalności Internet i Multimedia w Zarządzaniu, Akademii Morskiej w Gdyni (AMG), oraz użytkownicy portalu społecznościowego facebook, którym zarekomendowano wydarzenie związane z niniejszym badaniem.
Pierwsza grupa osób badanych mają rozszerzony zakres wiedzy na temat Internetu, jego usług, funkcjonalności jak i zagadnień technicznych. Drugą grupę osób badanych stanowili użytkownicy portalu społecznościowego, o których wiedza, co do ich szerszej znajomości zagadnień techniczno-technologicznych Internetu jest trudna do określenia.
2.3 Charakterystyka metody badawczej
Badanie przeprowadzono dwoma metodami:
• metodą audytoryjną
• metodą internetowa.
Metoda audytoryjna pozwoliła w krótkim czasie (ok. 10 min) na dotarcie do wskazanej grupy studentów. Dzięki obecności ankietera przy przeprowadzaniu badania, w razie jakiś wątpliwości respondent mógł zadać pytania pomocnicze, które ułatwiły mu udzielenie odpowiedzi. Druga metoda wiązała się z udostępnieniem kwestionariusza w oknie dialogowym użytkowników portalu facebook.
2.4 Budowa kwestionariusza
Kwestionariusz składał się z:
• 8 pytań zamkniętych,
• 2 pytań częściowo zamkniętych oraz
• 1 pytania otwartego
Wśród pytań celowych, znalazły się:
(1) Czy korzysta Pan/i z usług internetowych?
(2) Z jakich usług korzysta Pan/i najczęściej? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.
(3) Jak często komunikuje się Pan/i przez Internet?
(4) Z jakich narzędzi korzysta Pan/i w celach komunikacyjnych?
(5) Ile średnio trwa pojedyncza konwersacja?
(6) W jakim celu komunikuje się Pan/i przez Internet? Można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.
(7) Jaki jest Pana/i ulubiony komunikator i jakich wg Pana/i opinii brakuje w nim funkcji?
(8) Proszę ocenić poniższe stwierdzenie: komunikacja przez Internet jest w stanie zastąpić tradycyjne formy komunikacji. Proszę uzasadnić odpowiedź
W kwestionariuszu znalazły się również 3 pytania metryczkowe, które dotyczyły płci, wieku oraz wykształcenia.
3. Wyniki badania
Wyniki badań przedstawiono w tabelach1-9.
Tabela 1. Skłonność do korzystania z usług internetowych według struktury płci badanych
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego.
Niespełna 90% kobiet i mężczyzn deklaruje, że korzysta z usług internetowych.
Tabela 2. Skłonność do korzystania z usług internetowych według struktury wieku badanych
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego.
Jednoznacznie można stwierdzić, że najczęściej z usług internetowych korzystają osoby w wieku 21-23 płci męskiej.
Tabela 3. Skłonność do korzystania z usług internetowych według struktury wykształcenia badanych
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego.
Zakres wykorzystywania dostępnych usług sieci Internet zdeterminowany jest w pewnym stopniu poziomem wykształcenia. Najczęściej z Internetu korzystają osoby z wykształceniem wyższym bądź średnim.
Wyniki badania dotyczące znaczenia komunikacji internetowej przedstawiono w tabelach 4-8. W tablicy numer 9 umieściłam wyniki w związku z odpowiedzią respondentów na pytanie otwarte.
Tabela 4. Cel komunikacji przez Internet
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego.
Najczęstszym celem komunikacji przez Internet wśród ankietowanych kobiet jest podtrzymanie kontaktów ze swoimi bliskimi (83%), a następnie pozyskiwanie informacji (76%). Najmniej kobiet wykorzystuje komunikację internetową w celach biznesowych (10%). Natomiast u mężczyzn na pierwszym miejscu, jako cel komunikacji jest:
a) wymiana informacji (71%),
b) podtrzymanie kontaktów z bliskimi(71%),
c) pozyskiwanie informacji (71%).
A na ostatnim miejscu w hierarchii popularności znajduje się cel towarzyski (25%).
Tabela 5. Częstotliwość komunikacji przez Internet
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego.
Aż 90% mężczyzn deklaruje, że komunikuje się przez Internet codziennie, u kobiet wynik ten kształtuje się w granicach 83%.
Tabela 6. Wyszczególnienie popularności usług internetowych wśród respondentów z uwzględnieniem podziału na płeć
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego.
Analizując sposób wykorzystania Internetu przez respondentów z uwzględnieniem płci można zauważyć, że aż 90% kobiet objętych badaniem marketingowym korzysta z takich usług jak WWW i poczta elektroniczna. Również u mężczyzn usługa WWW cieszy się 90% uznaniem. Najniższym zainteresowaniem cieszy się usługa USENET zarówno u mężczyzn (0%) jak i u kobiet (7%).
Tabela 7. Częstotliwość trwania pojedynczej konwersacji
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego.
Tabela 6 pokazuje, iż 28% kobiet deklaruje, że ich pojedyncza konwersacja trwa od 1 20min, a 24% nich stwierdza, że ich rozmowa trwa od 41-60min. U mężczyzn wynik ten kształtuję się na poziomie 38% w częstotliwości trwania pojedynczej konwersacji 21-40min oraz 29% badanych mężczyzn deklaruje, że rozmowa trwa od 1 20 min.
Tabela 8. Najpopularniejsze narzędzia komunikacyjne
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego.
Aż 31% kobiet najczęściej używa do komunikacji narzędzia Gadu Gadu, swój wybór uzasadnia, iż większość ich znajomych posługuje się tym narzędziem w celach komunikacyjnych. Na pytanie, co zmieniłyby w tym komunikatorze 6% respondentek odpowiada, że wymieniłoby szatę graficzną, 13% dodałoby więcej ikonek odzwierciedlających uczucia (tak zwane emotikony). Znaczna część kobiet, bo aż 27%, w celach komunikacyjnych wybiera portal społecznościowy facebook i ich wewnętrzny komunikator sugerując się ciągle rosnącą liczbą użytkowników, jednak aż 25% z tej grupy, jako wadę podaje fakt, że komunikacja za pomocą tego narzędzia przeznaczona jest jedynie dla osób posiadających konto, co oznacza jego ograniczone możliwości. Poprzez skype, komunikuje się 12% badanych kobiet. Spośród nich, 17% uważa, że wadą jest możliwość prowadzenia bezpłatnej konwersacji wideo tylko z jedną osobą. Jedynie 15% ankietowanych kobiet zdeklarowało, że nie posiadają ulubionego narzędzia komunikacyjnego.
U mężczyzn wyniki prezentują się nieco inaczej. Wśród badanych mężczyzn 24% deklaruje, że najczęściej do komunikacji wybiera narzędzie skype. O brak wersji wideo na system Android upomina się aż 40% respondentów płci męskiej. Z kolei 20% badanych wyraża chęć zbierania punktów za wykonane połączenia i wymianę na nagrody. Natomiast 40% ankietowanych, jako ograniczenie wymienia brak kompatybilności z portalem społecznościowym facebook oraz deklaruje brak mobilności w grach online. Zaledwie 15% ankietowanych płci męskiej do komunikacji wykorzystuje portal społecznościowy facebook, jako wadę panowie przedstawiają brak możliwości współpracy z innymi komunikatorami (40%). Aż 17% z nich, uważa, że wadą jest brak możliwości wyszukiwania znajomych po lokalizacji. Wśród badanych, 19% mężczyzn do komunikacji używa komunikatora Gadu-Gadu. Do wad zaliczają komercjalizację i wprowadzanie na siłę funkcji społecznościowych (25%). Niedopracowanie istniejących funkcji na przykład przesyłanie plików (25%). Jedynie 9% ankietowanych mężczyzn deklaruje, że nie ma ulubionego narzędzia komunikacyjnego, wystarczy to, które posiada szyfrowanie rozmów SSL. Tylko 2% ankietowanych mężczyzn, jako ulubiony komunikator podaje AQQ, swój wybór uzasadnia możliwością łączenia trzech numerów z różnych komunikatorów ( gg, tlen, aqq). Również 2% korzysta z komunikatora Mirranda, który swoją atrakcyjność zawdzięcza prostocie.
Tabela 9. Stosunek respondentów do stwierdzenia, że komunikacja przez Internet jest w stanie zastąpić tradycyjne formy komunikacji
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania ankietowego.
Ze stwierdzeniem „Zgadzam się” zgodziło się 21% badanych kobiet. Były to najczęściej kobiety w wieku od 18-20 roku życia z wykształceniem zawodowym lub średnim. Swoją odpowiedź uargumentowały faktem, iż Internet pozwala na dużo szybszy przepływ informacji (27%), charakteryzuje się łatwością w nawiązywaniu kontaktów i ich skutecznością (18%). Ponadto respondentki stwierdziły, że ludzie coraz częściej wolą rozmawiać przez komunikatory, ponieważ jest to wygodniejsze (27%). Natomiast 9% badanych stwierdziło, że rozmowy w dzisiejszych czasach wyglądają zupełnie inaczej niż kiedyś. Z kolei u mężczyzn z tym stwierdzeniem zgodziło się zaledwie 9%. Byli to najczęściej mężczyźni w wieku 21-23 roku życia z wykształceniem zawodowym. Swoją odpowiedź uargumentowali, iż dzięki temu, że mamy dobę Internetu nie muszą ani oglądać TV, ani słuchać radia, a nawet czytać prasy wszystko znajdą w sieci.
Częściowo ze stwierdzeniem, że Internet jest w stanie zastąpić tradycyjne formy komunikacji zgodziło się 53% badanych kobiet. Były to kobiety najczęściej w wieku od 21 do 23 roku życia (64%) z wykształceniem średnim (100%). Czternaście procent (14%) respondentek uważa Internet nie jest w stanie odzwierciedlić emocji i uczuć, natomiast 43% ankietowanych kobiet uważa, że nic nie jest w stanie zastąpić rozmowy face to face. Około 50% ankietowanych płci żeńskiej uważa, że Internet może jedynie pomóc w komunikacji. O jego atrakcyjności do celów komunikacyjnych świadczy wg ankietowanych szybkość transmisji danych (57%), globalny zasięg (29%) oraz rozwój, poprzez zastosowanie jego mobilności na różnych płaszczyznach życia na przykład elektroniczne składnie papierów w dziekanacie (29%) a także ciągły kontakt ze światem (43%).
Aż 67% ankietowanych mężczyzn częściowo zgadza się z powyższym stwierdzeniem. Uważają oni, że nic nie jest w stanie zastąpić tradycyjnego spotkania twarzą w twarz. Charakteryzują Internet jako medium ulotne i bezuczuciowe (29%). Ponadto, nie zawsze wysyłane treści są prawidłowo odbierane, na przykład informacje pozytywne są odbierane jako neutralne, a neutralne jako negatywne. Jako zaletę tej formy komunikacji podają: interaktywność i globalny zasięg (38%).
Ze stwierdzeniem nie zgodziło się 15% kobiet. Najczęściej były to kobiety w wieku 18 20 lat z wykształceniem średnim (75%). Odpowiedź swoją argumentowały faktami, że poprzez Internet nie jest możliwe utworzenie więzi z rozmówcą (38%), forma komunikacji przez Internet według ankietowanych nie jest komunikacją, ponieważ ludzie nie widzą swoich gestów, mimiki twarzy, nie pozwala wyczuć sytuacji (63%). Dwadzieścia pięć procent (25%) ankietowanych uważa, że komunikacja przez Internet to jedynie możliwość zagospodarowania wolnego czasu.
Natomiast z płci męskiej ze stwierdzeniem nie zgodziło się 24%. Najczęściej byli to mężczyźni w wieku 21-23 roku życia z wykształceniem wyższym (60%). Odpowiedź swoją argumentowali stwierdzeniem, że komunikacja może odbywać się jedynie na płaszczyźnie face to face, a Internet może być jedynie narzędziem wspomagającym (10%). Nadużywanie komunikacji on line spowoduje osłabienie relacji społecznych, co może prowadzić do wykluczenia społecznego (20%). Dziesięć procent (10%) ankietowanych mężczyzn uważa, że próba nawiązania kontaktu poprzez Internet może zostać zerwana bądź po prostu zignorowana.
Reasumując można stwierdzić, że rozwój usług internetowych wywiera istotny wpływ na proces komunikacji społecznej – potwierdza to 90% badanych. Najbardziej popularną usługę Internetu jest WWW (z ang. World Wide Web, czyli ogólnoświatowa sieć). Cieszy się ona uznaniem zarówno mężczyzn (90%) jak i kobiet (90%). Sieć WWW to obecnie najintensywniej rozwijająca się usługa dostępna sieci Internet, która w błyskawicznym tempie przekształca charakter sieci w kierunku powszechnego medium komunikacyjnego. Dokumenty na stronach WWW mogą mieć różny wygląd oraz zawartość. Mogą zawierać między innymi tekst, obrazy, grafikę, dźwięki, animacje, czy filmy wideo.
Kolejną powszechnie wykorzystywaną usługą jest e-mail, czyli poczta elektroniczna. Cieszy się ona większą popularnością wśród kobiet (90%). Wśród mężczyzn nieco mniej, ale w dalszym ciągu ma poparcie większości (76%). To obecnie najszybsza i najtańsza forma porozumiewania się użytkowników sieci. Za jej pomocą można przesłać do konkretnej osoby wszystkie informacje, które mogą być przedstawione w formie elektronicznej. Aby była taka możliwość zarówno nadawca jak i odbiorca listu elektronicznego musi posiadać konto na serwerze poczty elektronicznej i/lub program obsługujący pocztę
Najmniejszym uznaniem, zarówno u mężczyzn (0%) jak i u kobiet (7%) cieszy się usługa USENET, która stanowi alternatywną realizację tej samej idei, co listy dyskusyjne. Najczęściej komunikacja przez Internet nawiązywana jest wśród kobiet w celu podtrzymywania kontaktów z bliskimi (83%) oraz w celu pozyskiwania informacji (76%). Z kolei u mężczyzn, celem komunikowania się przez Internet jest: wymiana informacji (71%), podtrzymanie kontaktów z bliskimi(71%) oraz pozyskiwanie informacji (71%). Najpopularniejszym narzędziem komunikacji wśród kobiet jest komunikator GG (31%), natomiast u mężczyzn skype (24%). Najpopularniejszym serwisem pocztowym wśród kobiet jest wp.pl (ponad 35%). Natomiast wśród mężczyzn gmail.com (ponad 50%). Z przeprowadzonego badania można wywnioskować, że komunikacja internetowa cieszy się ogromnym uznaniem i ma szanse rozwoju. Jednak prawie 90% badanych stwierdza, że nic nie jest w stanie zastąpić tradycyjnej rozmowy twarzą w twarz (z ang. face to face). I pomimo tego, że technologia coraz bardziej będzie oddawała nasze życie poprzez wprowadzanie elementów życia realnego do tego wirtualnego, to takie cechy, które są w człowieku, jak na przykład potrzeba bliskości, rozmowy, wyrażenia prawdziwych emocji, nigdy (?) nie zostanie zastąpiona przez maszyny.
4. Wnioski
Internet jest medium, które zajęło kluczową pozycję w naszym życiu. Jego powszechność i możliwości, jakie ze sobą niesie, pozwalają na tworzenie coraz to nowszych usług i możliwości komunikacyjnych. Dzięki temu, komunikacja w Internecie jest możliwa 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, przez 365 dni w roku. To z kolei pozwala na tworzenie społeczności, która swoją siłę formułuje właśnie w sieci .
Problemy poruszane w Internecie pozwalają na zrzeszenie ogromnej liczby ludzi, dla których odległość i czas nie stanowią żadnej bariery. Przykładem może być niedawne poruszenie w sprawie ACTA, gdzie rzesza internautów weszła w świat realny. Kluczową rolę w tym wydarzeniu odegrała oczywiście komunikacja internetowa. Licznie wysłane wiadomości, wydarzenia utworzone na portalu Facebook, instrukcje opisane na Twitterze, tysiące maili rozesłanych do siebie i mnóstwo komentarzy pod każdym artykułem. To wszystko było w stanie w bardzo krótkim czasie poruszyć ogromne ilości ludzi i zmotywować ich do działania.
Nasuwa się zatem pytanie czy tak ogromny potencjał jakim jest Internet jest w stanie zastąpić tradycyjne formy komunikacji? Otóż z przeprowadzonego badania okazuje się, że pomimo tego, że Internet jest narzędziem niezwykłym, który ma ogrom możliwości odzwierciedlania realnego świata w wirtualnym, nie jest on w stanie zastąpić tradycyjnych form przekazu. Większość respondentów badania zarzuca mu brak odzwierciedlania uczuć (czy więc emotikony nie wystarczają?), bliskości, kontaktu wzrokowego (a wideokonferencje?).
Pomimo tego, że autorki są użytkownikami Internetu i często wykorzystują go do komunikacji zarówno w celach prywatnych jak i zawodowych, to mają świadomość, że nic, także Internet, nie zastąpi rzeczywistego spotkania. Wnioski takie zostały sformułowane w wyniku przeprowadzonego badania. Niemniej jednak, możliwości Internetu, w zakresie komunikacji, są nie do przecenienia.
Literatura:
1. Jacek Paluchowski. 2009. Internet a psychologia-możliwości i zagrożenia. Wyd. Naukowe PWN. Warszawa.
2. Krzysztof Loska. 2001. Dziedzictwo McLuhana – między nowoczesnością a ponowoczesnością, RABID Warszawa.
3. Mirosław Sławik. 2010. @bc użytkownika Internetu. Wyd. Videograf Edukacja. Chorzów.
4. Morreale S.P, B.H.Spitzberg, J.K. Barge. 2007. Komunikacja między ludźmi Motywacje wiedza i umiejętności. Wyd. PWN Warszawa.
5. Piotr Zawajski. 2010. Cyberkultura syntopia sztuki, nauki i technologii. Wyd. POLTEXT. Warszawa.
6. Stanisław Kaczmarczyk. 2002. Badania marketingowe. Metody i techniki, PWE Warszawa.
7. Tomasz Białobłocki, Janusz Moroz, Maria Nowina Konopka. 2006. Społeczeństwo inform@cyjne. Wyd. WAIP Warszawa.
8. Zbigniew Nęcki.2000. Komunikacja międzyludzka. Wyd. ANTYKWA.
Autorzy:
Magdalena Roszmann
Katarzyna Wilczewska
Koło Naukowe e-Biznes
Akademia Morska w Gdyni
ul. Morska 81-87, 81-225 Gdynia
Email: mroszmann@interia.pl,
katarzynawilczewska@o2.pl